Dlaczego lekcje religii powinny być w szkole? I inne kwestie...

5 kwietnia 2024  / Polska
Powrót do aktualności
Dlaczego lekcje religii powinny być w szkole? I inne kwestie...

Od jakiegoś czasu sporo w przestrzeni publicznej mówi się o lekcjach religii. Pojawiają się bardzo różne głosy w tym zakresie. Niektórzy podejmują temat miejsca lekcji religii, ilości godzin, umiejscowienia jej w planie, inni oceniania, jeszcze inni zadają sobie pytanie, czy nauczyciel religii to w ogóle nauczyciel? Po co w ogóle lekcja religii w szkole? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Konkordat pomiędzy Polską a Stolicą Apostolską

W artykule 12 Konkordatu czytamy: „Uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci oraz zasadę tolerancji, Państwo gwarantuje, że szkoły publiczne podstawowe i ponadpodstawowe oraz przedszkola, prowadzone przez organy administracji państwowej i samorządowej, organizują zgodnie z wolą zainteresowanych naukę religii w ramach planu zajęć szkolnych i przedszkolnych”[1].

Dlaczego lekcje religii powinny odbywać się w szkole? Konkordat to gwarantuje, powołując się na prawo rodziców do edukacji religijnej. Konkordat między Polską a Stolicą Apostolską został zawarty 28 lipca 1993 r.

Teologia to nauka

Niektórzy przeciwnicy lekcji religii w szkole piszą, że to nie jest jej miejsce, bo religia to nie nauka.

Cóż, teologia to nauka. Nauka o Bogu. Nauczyciel religii to osoba, która ukończyła studia teologiczne z przygotowaniem pedagogicznym. Jest więc pełnoprawnym nauczycielem.
Natomiast szkoła powinna być przestrzenią rozwoju człowieka w różnych obszarach (intelektualnym, psychicznym, fizycznym, duchowym). Człowiek jest całością psychofizyczną. Warto również zauważyć, że edukacja religijna ma miejsce w trzech środowiskach, które są od siebie zależne i powinny ze sobą współpracować:

  • dom rodzinny – gdzie dziecko poznaje podstawy wiary, a rodzice są dla niego pierwszymi świadkami wiary;
  • szkoła – w ramach lekcji religii dzieci i młodzież mogą zadawać pytania, szukać na nie odpowiedzi, czytać i rozważać Pismo Święte; zdobywają podstawy wiedzy teologicznej;
  • parafia – w tej przestrzeni dzieci i młodzi też mogą doświadczyć Pana Boga w sakramentach, uczestniczyć we wspólnocie ludzi wierzących, rozwijać i pogłębiać swoją wiarę.

Standard w krajach europejskich

Lekcje religii w szkole to standard w większości krajów europejskich. W 23 krajach na 27 lekcje religii odbywają się właśnie w szkole[2].

Wsparcie funkcji wychowawczej szkoły

„Wychowawcza funkcja szkoły jest bezpośrednio związana z rozwojem osobowości uczniów, zwłaszcza w kształtowaniu postaw społecznych, moralnych oraz ideowych. Szkoła powinna być jednym z miejsc, gdzie w swoisty sposób wyrabia się u uczniów określone opinie i przekonania
 w różnych istotnych sprawach”[3].

Lekcje religii niewątpliwie przyczyniają się do ogromnego wsparcia dzieci i młodzieży w kształtowaniu postaw społecznych czy moralnych – szczególnie poprzez podejmowanie licznych działań w ramach wolontariatu czy poprzez pomoc w wychowaniu sumienia młodego człowieka, w taki sposób, żeby rozróżniał, co jest dobre, a co złe. Działania te wpisują się w wychowawczą rolę szkoły. Ponadto na lekcjach religii młodzi ludzie uczą się krytycznego myślenia, przez co wyrabiają sobie opinie i przekonania w sprawach istotnych.

Przestrzeń do zapewnienia bezpieczeństwa

Placówki oświatowe są przygotowane, żeby zapewnić, jak najlepszą opiekę i bezpieczeństwo dzieciom i młodzieży poprzez przystosowane do tego pomieszczenia oraz inne przepisy dotyczące bezpieczeństwa.

Dzieci i młodzież mogą ze spokojem uczestniczyć w lekcjach religii – nie potrzebują dojeżdżać na zajęcia po lekcjach (szczególnie że mają jeszcze inne pozaszkolne zajęcia dodatkowe).

Wliczenie do średniej ocen z zajęć lekcyjnych ocen z religii lub etyki

Innym tematem jest temat oceniania, który reguluje rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach[4]. W § 9  pkt 1 czytamy: „Ocena z religii lub etyki umieszczana jest na świadectwie szkolnym bezpośrednio po ocenie zachowania”.

W celu wyeliminowania ewentualnych przejawów nietolerancji nie należy zamieszczać danych, z których wynikałoby, na zajęcia z jakiej religii (bądź etyki) uczeń uczęszczał.

Co oceniamy na lekcjach religii?

Kolejny temat, który pojawia się niekiedy w czeluściach internetu: „Wiary nie powinno się oceniać!”. Trzeba sobie to powiedzieć jasno i wyraźnie: w ramach lekcji religii nie oceniamy wiary, tylko wiedzę. Ocenianie wiary nie wchodzi w grę! Zresztą, kim ja jestem, żeby oceniać czyjąś wiarę?

Teraz pojawia się pytanie, w jaki sposób możemy oceniać tę wiedzę. Prawo oświatowe daje każdemu nauczycielowi (nie tylko nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej) możliwość oceniania w sposób kształtujący. Myślę, że w ramach lekcji religii czy etyki może być sporo przestrzeni, żeby wprowadzać takie ocenianie.

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest ocenianie kształtujące. Na czym polega takie ocenianie? Na pracy z celami i kryteriami sukcesu.

Uczeń dostaje informację zwrotną, która zawiera:

  1. Pozytywne aspekty pracy.
  2. Informacje, co można zrobić inaczej.
  3. Wskazówki, w jaki sposób można to zrobić.
  4. Podpowiedzi, w jaki sposób działać w przyszłości.

Takie oceniania buduje poczucie własnej wartości ucznia oraz jego motywację wewnętrzną do zdobywania wiedzy. Możemy wprowadzać w ramach tego oceniania samoocenę czy ocenę koleżeńską.

Inne religie na lekcji religii

Kolejnym zarzutem jest to, że w ramach lekcji religii dzieci i młodzież nie uczą się o innych religiach. Jak jest? Warto zobaczyć, co jest napisane w podstawie programowej, która obowiązuje wszystkich nauczycieli religii, a tam przeczytamy w zakresie wiadomości, które uczeń powinien przyswoić,
że w ramach lekcji religii poznaje się podstawowe informacje i założenia na temat religii niechrześcijańskich, takich jak judaizm, islam, buddyzm czy hinduizm (s. 58 podstawy programowej do nauczania religii rzymsko-katolickiej). W ramach studiów teologicznych jest taki przedmiot, jak religioznawstwo, na którym przyszły nauczyciel religii poznaje podstawy innych religii.

Jak umieścić lekcje religii w planie?

Trzeba przyznać, że nie jest możliwe, żeby lekcje religii w każdej klasie odbywały się na pierwszej lub ostatniej lekcji tej klasy. Jest to nierealne ze względu na to, że czasami jeden nauczyciel religii ma lekcje ze wszystkim klasami w szkole. Jak to rozwiązać? Myślę, że warto zobaczyć, jak wygląda sytuacja w poszczególnych klasach. Jeśli w danej klasie zdecydowana większość osób uczęszcza na lekcje religii – układający plan mogliby umieścić tę lekcję w środku planu danej klasy. Jeżeli w danej klasie na lekcje religii chodzi mniej osób, wtedy takie klasy powinny mieć te lekcje jako pierwsze lub ostatnie.

Pozareligijne „skutki uboczne” lekcji religii, czyli #otymusłyszyszwszkolenalekcjireligii

W internecie można spotkać akcję #otymusłyszyszwszkolenalekcjireligii. Jest to inicjatywa samych nauczycieli religii, którzy postanowili przekazać światu, jaki pozytywny przekaz dla całego społeczeństwa niosą lekcje religii. Oczywiście podstawową rzeczą jest Osoba Jezusa Chrystusa i głoszenie Ewangelii w mocy Ducha Świętego. Jednak taki argument niestety w ogóle nie trafia do osób nieprzekonanych do tych lekcji.

 

autorka: Anna Kasperek - teolog, pedagog 

 


[1] Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r., nr 51, poz. 318)

[2] Religia w szkole – jak to wygląda w Europie? [na:] https://www.ekai.pl/religia-w-szkole-jak-to-wyglada-w-europie/

[3] Wychowawcza rola szkoły w życiu dziecka[na:] https://szkolna24.pl/artykul/blog/wychowawcza-rola-szkoly-w-zyciu-dziecka

[4] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. z 1992 r., nr 36, poz. 155).

Księża, którzy czytali ten artykuł, czytali również:

Bogobojność. O dojrzałej więzi z Bogiem

13 marca 2024  / Polska

Bogobojny to ktoś, kto doświadcza, że Bóg jest jego najlepszym przyjacielem, który go rozumie, kocha i uczy kochać. Być dojrzale religijnym to być serdecznie zaprzyjaźnionym z Bogiem i trwać w Jego miłości. Człowiek bogobojny ufa Bogu w każdej sytuacji. Taki człowiek najbardziej lęka się tego, by przez swoją słabość czy grzeszność nie oddalić się od Boga.

Najnowsze statystyki powołaniowe: 280 nowych kandydatów do kapłaństwa w całej Polsce

23 października 2023  / Polska

Formację do kapłaństwa w seminariach diecezjalnych, zakonnych i misyjnych w Polsce rozpoczęło w tym roku akademickim 280 mężczyzn, o blisko 50 mniej niż rok temu, łącznie na wszystkich rocznikach jest 1690 alumnów - wynika z danych przekazanych KAI przez Konferencję Rektorów Wyższych Seminariów Duchownych Diecezjalnych i Zakonnych. - Utrzymuje się tendencja spadkowa, co jest odbiciem wyraźnego trendu w młodym pokoleniu, dla którego sprawy religijne odgrywają mniejsze znaczenie - komentuje najnowsze statystyki powołaniowe ks. dr Jan Frąckowiak, przewodniczący Konferencji Rektorów Seminariów.

Dziś 45. rocznica wyboru Jana Pawła II: Człowiek drogą Kościoła (analiza)

16 października 2023  / Polska

Jednym z najważniejszych elementów przesłania jakie kierował do świata Jan Paweł II był postulowany przezeń głęboko personalistyczny „nowy humanizm”, wyrastający z przekonania, że gwałtowny rozwój współczesnego świata winien zostać zintegrowany z trwałymi wartościami chrześcijańskiej koncepcji człowieka. Troska o właściwą antropologię, przenikającą kulturę i pozostającą w harmonii z szybkimi zmianami w nauce, gospodarce jak i politycznym kształcie świata, stanowiła jedną z przewodnich osi jego pontyfikatu.

Uzyskaj dostęp do:

  • 6199 inspirujących propozycji kazań, rozważań,
  • 36 scenariuszy katechez,
  • 69 materiałów dotyczących zarządzania parafią,
  • 38 artykułów poświęconych posłudze spowiedniczej dostosowane do potrzeb spowiadających,
  • 331 najważniejszych wiadomości z życia Kościoła.
Uzyskaj dostęp

Kalendarz wydarzeń

Pełny widok kalendarza